Veldonderzoek wordt vaak als de tegenpool van bureau-onderzoek opgevat. Deze tegenstelling is nogal overtrokken omdat ook veldonderzoek grotendeels achter het bureau plaatsvindt. Het grote verschil is evenwel dat de gegevens buiten de muren van het onderzoeksinstituut worden verzameld. En hierdoor verschilt het ook van de twee andere vormen van onderzoek (laboratorium-onderzoek en simulatie-onderzoek) waar de te analyseren gegevens binnen de muren van het onderzoeksinstituut worden verzameld.
Bij veldonderzoek is de meting vaak minder zuiver dan in de andere vormen. Dit komt omdat de onderzoeker minder goed in staat is de storende variabelen in toom te houden. Hoogstraten (1993) heeft het zelfs over de belangen van de onderzochte, de belangen van de onderzoeker, en de belangen van de hulpjes van de onderzoeker zoals de enquêteurs en enquêtrices. De onderzochte persoon wil zich graag beter voordoen dan hij in werkelijkheid is, de enquêteur kan de respondent beïnvloeden door bepaalde antwoorden wel of juist niet te noteren. Ook de onderzoeker kan in de loop der tijd net iets andere instructies geven aan zijn medewerkers. Al deze vormen van bias, dat zijn verstoringen in de meting, zou men achteraf statistisch kunnen corrigeren, hetgeen overigens uiterst zelden wordt gedaan.
De Angelsaksische term voor veldonderzoek is fieldresearch. De term veldonderzoek wordt tegenwoordig veelal breder opgevat dan de oorspronkelijke definitie waarin veldonderzoek eigenlijk alleen betrekking had op een sociologisch / antropologisch onderzoek. Recentelijk lijkt het meer gangbaar om al het onderzoek waarbij veldwerk wordt verricht veldonderzoek te noemen. Mijn inziens is het verstandig om de termen veldonderzoek, fieldresearch en onderzoek in het veld, als synoniemen te beschouwen. Deze termen duiden dat soort onderzoek aan waarbij de gegevens in het veld, dat wil zeggen buiten de muren van het onderzoeksinstituut, worden verzameld.
De term veldonderzoek moet ook niet verward worden met de term "onderzoek van het veld", waarmee "het in kaart brengen van de omstandigheden waarbinnen en waaronder een verschijnsel zich voordoet" wordt verstaan. Het moet ook niet verward worden met "het verrichten van veldwerk" waarmee alleen het verzamelen van de gegevens wordt bedoeld. Het verrichten van veldwerk is een onderdeel van veldonderzoek.
Veldonderzoek wordt gewoonlijk onderverdeeld in een aantal categorieën. Het volgende schema geeft hiervan een overzicht. Welke vorm van veldonderzoek men wil toepassen, zal enerzijds afhankelijk zijn van het onderzoeksobject en anderzijds van de onderzoeksdoelstelling.
1) |
Observeren |
als buitenstaander |
onbewust |
(1) |
|
|
|
bewust |
(2) |
|
|
participerend |
onbewust |
(3) |
|
|
|
bewust |
(4) |
2) |
Ondervragen |
face-to-face |
open |
(1) |
|
|
|
gesloten |
(2) |
|
|
telefonisch |
open |
(3) |
|
|
|
gesloten |
(4) |
|
|
schriftelijk |
open |
(5) |
|
|
|
gesloten |
(6) |
|
|
world-wide-web |
open |
(7) |
|
|
|
gesloten |
(8) |
3) |
Ingrijpen |
|
|
(1) |
Overzicht van de verschillende soorten van veldonderzoek