Wekelijks krijgt het MOA Expertise Center vragen binnen van aangesloten partners. De aard van de vragen is zeer verschillend. Voor het beantwoorden van de vragen worden interne en externe experts ingeschakeld. Er zijn doorgaans geen kosten aan verbonden. Dit keer de vraag: Mag een onderzoek- of selectiebureau voor een onderzoek selecteren op afkomst, bijvoorbeeld Surinaams, Turks, Marokkaans of een andere groep allochtonen?

Case 1

Een klant wil maximaal twee allochtonen bij een groepsdiscussie met 6 participanten. Mag een onderzoek c.q. selectiebureau daarop selecteren?

Er moet een onderscheid worden gemaakt tussen werven en selecteren. Bij de werving is het niet toegestaan om te stellen dat het onderzoek zal worden gedaan in gesprekken met 6 personen waarvan 2 allochtonen. Dit is niet in overeenstemming met artikel 7 Awgb (onderscheid is verboden bij het aanbieden tot diensten of het sluiten van overeenkomsten ter zake). Welke selectie er wordt uitgevoerd is een ander verhaal, zolang je maar niet terug bericht dat iemand niet kan deelnemen vanwege de allochtone achtergrond.

Case 2

Mag een onderzoek c.q. selectiebureau registeren of er ouders zijn met bijv. Marokkaanse achtergrond en mag een onderzoek c.q. selectiebureau daarop selecteren?

Alleen als er een grondslag is om deze gegevens te verwerken voor het onderzoek dan mag je bij het uitvoeren van het onderzoek geboorteland van ouders vastleggen. Weet wel dat hiervoor dan ook nog de uitdrukkelijke toestemming van de respondent nodig is. De respondent zal dus moeten worden geïnformeerd waarvoor de persoonsgegevens worden gebruikt (selectie om deel te nemen) en wanneer hij de vragen invult dat de respondent dan uitdrukkelijke toestemming geeft, en ook dat de respondent niet verplicht is om de vragen hierover te beantwoorden. De verwerkingsverantwoordelijke van het onderzoek zal moeten beschikken over een grondslag om persoonsgegevens te mogen verwerken.

Case 3

Mag een onderzoek c.q. selectiebureau op basis van namen respondenten selecteren?

Het verwerken van namen kan onder omstandigheden het verwerken van ras gegevens zijn. Ras gegevens zijn bijzondere persoonsgegevens die alleen mogen worden verwerkt met uitdrukkelijke toestemming. Maar hoe vraag je dan die uitdrukkelijke toestemming? Als je de personen benadert of zij willen deelnemen dan vraag je in die mail/brief uitdrukkelijke toestemming voor het verwerken van gegevens over ras of etnische afkomst. Degene die responderen en uitdrukkelijke toestemming geven die mag je verder benaderen.

Case 4

Een overheidsinstantie wil dat in haar communicatieonderzoek juist groepen vertegenwoordigd zijn waarvoor NL niet de moedertaal is om duidelijk te krijgen of zij de overheidscommunicatie begrijpen Mag een onderzoek c.q. selectiebureau daarop selecteren?

Wanneer er sprake is van voorkeursbeleid (gedocumenteerd door de opdrachtgever) of anderszins niet discriminerende selectie (om een Turkse folder van de Nederlandse overheid te kunnen lezen moet je de Turkse taal wel beheersen) dan kan in het kader daarvan uitvoering worden gegeven aan de wens van de overheidsinstantie om onder groepen met een bepaalde samenstelling onderzoek te doen. (Let wel op de Avg verplichting om bij vastlegging van ras of etnische gegevens uitdrukkelijke toestemming te vragen. Of zoals het College voor de rechten van de mens schrijft: ‘Niet alle onderscheid is verboden en dus is niet alles discriminatie.)

 

Kort samengevat:
1. Is het onderzoek om de effectiviteit vast te stellen van voorkeursbeleid voor allochtonen, dan is het toegestaan om te selecteren op ras/afkomstgegevens.
2. Is er sprake van een onderzoek, niet naar de effectiviteit van voorkeursbeleid, dan is, het uitsluiten van groepen bij de werving in de regel niet toegestaan.
3. Indien de Algemene wet gelijke behandeling een selectie toestaat, dient er altijd nog uitdrukkelijke toestemming te worden gevraagd aan de respondent of het ras/afkomstgegeven mag worden verwerkt. De respondent kan dit weigeren. (NB er zijn enkele onderzoeken die gebaseerd zijn op een wet waarin staat dat de respondent moet meewerken, maar voor zover bekend niet ten aanzien ras/afkomstgegevens.)

Case 5

Mag een onderzoek c.q. selectiebureau in bepaalde wijken waar veel allochtonen wonen mensen op straat aanspreken en vragen om medewerking aan een onderzoek?

Een onderzoek c.q. selectiebureau mag op straat selecteren? Mensen doen mee net zo als elk andere respondent. Bij kwalitatief onderzoek worden door het bureau de gebruikelijke gegevens genoteerd voor de verantwoording van bijvoorbeeld de incentives. Betreft het een kwantitatief onderzoek op straat dan is er geen enkel bezwaar als naast de rapportage, ook de data collectie anoniem is. Als je vraagt naar afkomst en die niet anoniem wordt vastgelegd is er wel uitdrukkelijke toestemming van de respondent nodig en moet je aangeven waarom deze informatie gevraagd wordt, men hoeft men dus niet te antwoorden. Verzamel je op straat email adressen en stuur je die mensen vervolgens een online vragenlijst dan geldt weer de uitdrukkelijke toestemming als je daarbij de etnische achtergrond, zoals bijvoorbeeld taal, gaat vastleggen om de online vragenlijst in de juiste taal toe te sturen of op het scherm weer te geven.

MOA, 30 september 2021